یادداشت سردبیر

مصاحبه با پیشگامان فناوری اطلاعات کشور
ابراهیم نقیب‌زاده مشایخ
مدیر مسئول و سردبیر گزارش کامپیوتر

پست الکترونیکی: mashayekh@isi.org.ir

در تابستان گذشته که با دوست عزیز و همکار گرانقدر کمیته انتشارات انجمن انفورماتیک، آقای سید ابراهیم ابطحی سرگرم تدارک و برنامه‌ریزی برای شماره 200 گزارش کامپیوتر بودیم، تصمیم گرفتیم که این شماره ویژه را تقدیم کنیم به پیش‌کسوتان و چهره‌های تأثیرگذار فناوری اطلاعات کشور که پیشرفت‌ها و دستاوردهای امروزه این حوزه مدیون تلاش‌های خستگی‌ناپذیر و مسئولانه آنان است. باشد که هم قدردانی کوچکی از زحمات آنان شده باشد و هم نسل جوان فعلی که در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند و عموماً از پیشینه این بخش در کشور ناآگاهند با این کوشندگان بیشتر آشنا گردند. از این رو برای آن‌که به قول معروف یک طرفه به قاضی نرفته باشیم، کار انتخاب این عزیزان را به خود دست اندرکاران با‌سابقه و فعال بخش فناوری اطلاعات کشور واگذار کردیم و از طریق پرسشنامه‌ای که برای 160 نفر ارسال گردید از آنان خواستیم تا کسانی را که در این بخش، تأثیرگذار و برجسته می‌دانند به ما معرفی کنند. خوشبختانه با پیگیری‌های مداوم کمیته انتشارات انجمن و همکاری ارزشمند این عزیزان در حدود 75 درصد پاسخ‌ها دریافت گردید. سپس 25 درصد از کسانی که حائز بیشترین آراء بودند را برای مصاحبه انتخاب کردیم و آن‌ها را در دو گروه قرار دادیم. گروه اول کسانی که به خاطر پدید آوردن محصول خاص یا مدیریت و اجرای پروژه خاصی به ما معرفی شده بودند و گروه دوم کسانی که به خاطر مجموع خدمات و تلاش‌هایشان برجسته و تأثیرگذار شناخته شده بودند. جمع این دو گروه بالغ بر 40 نفر می‌باشد. سپس پرسشنامه‌ای برای این 40 نفر ارسال شد و از آنان خواستیم تا پاسخ‌های خود را برای چاپ در شماره 200 گزارش کامپیوتر در اختیار ما قرار دهند. پرسشنامه‌ای که برای این دو گروه ارسال شد اساساً شبیه هم است، بجز یک سؤال اضافی که از گروه اول خواسته‌ایم در مورد آن کار یا پروژه خاصی که پدید آورده یا مدیریت کرده‌اند توضیح دهند. خوشبختانه بیش از 80 درصد این عزیزان، دعوت انجمن را پذیرفته و پاسخ‌هایشان را برای ما ارسال کردند که در همین‌جا صمیمانه از آنان قدردانی می‌کنیم. از این 20 درصد باقیمانده نیز، دو نفر (آقایان دکتر بهروز پرهامی و دکتر پرویز جبه‌دار مارالانی) از شرکت در مصاحبه عذر خواستند، 6 نفر (آقایان مهندس ناصرعلی سعادت، مهندس برات قنبری، مهندس داریوش مهذبی، دکترمصطفی الهی، دکتر غلامرضا بیات و مهندس مسعود داوری‌نژاد) علیرغم پیگیری‌های فراوان و قول همکاری که داده بودند تا آخرین لحظه که نشریه برای چاپ فرستاده می‌شد پاسخ‌هایشان را دریافت نکردیم و یک نفر (آقای دکتر فریدون شمس) مطمئن نیستیم که با نشانی پست الکترونیکی که از ایشان دراختیار داشتیم، پرسشنامه ما را دریافت کرده‌اند یا نه.
به هرحال، تلاش چند ماهه کمیته انتشارات در این مورد در قالب دو بخش تنظیم شده است که با مقدمه دوست فاضل و ارجمندم آقای سید ابراهیم ابطحی به نظرتان می‌رسد. امیدواریم انتشار این مصاحبه‌ها سنگ بنایی باشد برای انجام پروژه «تاریخ شفاهی فناوری اطلاعا ت کشور» که سخت در پی تأمین منابع مالی برای آن هستیم.

شکوفه‌های صداقت ورویا، برگ‌های بی‌خزان: پیش‌آهنگان

پیشینه‌نگاری، بی‌حسرت‌خواری، نگاهی تازه به گذشته، برای آینده‌سازی است. توفیق پیشینیان دستمایه امروز ما و شکست‌هایشان، پیروزی‌های در راه، اگر بیاموزیمشان. فراموشی اگر مصیبت فردای ما در کهنسالی است، بی‌حافظگی سازمانی، سرگشتگی و تکرار مکررات رفتن راه‌های بی‌سرانجام گذشته و عمارت ساختن بر آب و برگشتن به نقطه آغازین و گاه پست‌تر و همیشه بر این مدار ماندن، می‌نماید.
در این شماره، که دویستمین حضورگزارش کامپیوتر در نگاه شماست، با فراخوانی اولیه از پیگیران فعالیت‌های بخشی به جستجوی کسانی برخاسته‌ایم که با تلاش‌هایشان طی نیم قرن، این بخش برپاشده، برپا مانده و به همت نوآمدگان دانا و با پشتکار (و کم‌اعتناء به جهان به قول اکتاویو پاز تقلیل، که بسا چیزها در آن، کمینه می‌نماید)، بالنده‌تر هم خواهد شد. از اینان خواستیم کوشندگان بی‌ادعا و پرتلاش را (که از زحمات سالیانشان بارقه‌هائی از امید و حرکت و رشد و تغییر و بهبود به جا مانده است) به ما معرفی کنند تا در فراخوانی از آنان، با پرسش‌هائی کوتاه و اطلاع‌یابی از گوشه‌ای از تلاش‌های بی‌چشمداشتشان، زحماتشان را ارج نهیم تا جوانان در راه، از این قدرشناسی، توانی مضاعف بیابند.
پوزش‌خواهانه باید اعتراف کنیم در فراخوان اول و نظرسنجی دوم، بسا کسان شایسته که در این میان ناعادلانه، فراموش شدند، چه آنان که به چشم نمی‌آیند عموماً دیده داستانند. و این‌که هر صورتی از اسامی،  بیش از حقانیت، سهم از دانش و سلیقه نگارندگانش می‌برد. اما چاره چیست؟ شکل‌گیری حافظه سازمانی برای این بخش آرزوی دیرینه ماست که بالغ بر ده سال است در قالب نقد و ارائه راه‌حل آن را بیان می‌کنیم و پی می‌گیریم و دریغ از توان تأمین منابع ناچیز آن. به امید روزی که طرح موزه رایانه ایران حتی در شکل کمینه و گونه مجازی آن برپا شود تا در قالب آن از طریق ایجاد این حافظه روزآمد، نسل به نسل بالنده‌تر، آینده بر دوش توفیقات و شکست‌های ناگریز گذشته برپا شود. اما، این قدم اولی است که می‌تواند با تهیه یک تاریخ‌نگاری شفاهی چند رسانه‌ای از گفتگو با پیشینیان و اکنونیان پیش‌آهنگ، شالوده اولیه آن حافظه سازمانی شود که تأخیر در انجام آن با سفر ناگزیر گروهی، خسارت‌بار است. آنچه هم‌اکنون با فقدان برخی از پیش‌کسوتان تاریخ‌ساز عملاً در معرض آسیب است. به این بهانه این مجموعه تقدیم می‌شود به روان همیشه حاضر دکتر مرتضی انواری از مؤسسان انجمن انفورماتیک ایران که از برپادارندگان این سرا بود، یادش گرامی باد.